راهنمای تهیه و تنظیم طرح تحقیق

1-  در یکی دو صفحه اولیه طرح: موضوع تحقیق، نوع تحقیق، نام و نام­خانوادگی محقق (دانشجو)، نام و مشخصات استادان راهنما و مشاور (و احتمالاً نکاتی مثل سوابق پژوهشی و وابستگی شغلی محقق) معرفی می شود. در این قسمت به خاطر اهمیت موضوع تحقیق، تأکید می شود که عنوان تحقیق باید با کوتاه ترین و روشن­ترین عبارات، بیانگر موضوع اصلی پژوهش بوده و در صورت لزوم، قلمرو جمعیتی و مکانی تحقیق در آن منعکس می شود. عنوان تحقیق ترجیحاً از10 کلمه بیشتر نباشد.

2-  بیان مسئله تحقیق شامل: بازکردن موضوع تحقیق و بیان وسعت و بار مسئله تحقیق (می بایستی مستند باشد)، ذکر نیازهای مرتبط با مسئله و ابعاد مسئله­آمیز آن، عوامل اقتصادی- اجتماعی مؤثر بر مسئله و پیامدهای احتمالی آن، چه اقدام­هایی در برخورد با مسئله تاکنون صورت گرفته، این موضوع شامل چه گروهها و چه بخشهایی از جامعه می­شود؟ یادآوری این که ذکر مطالب بدیهی، کلی­گویی و تکرار مطب و همچنین مقدمه چینی برای بیان مسئله لازم نیست.

3-  بیان اهمیت و ضرورت انجام تحقیق موردنظر: ذکر مناسبت و اولویت تحقیق و این که با این تحقیق چه مجهولی، معلوم می شود. یادآوری اینکه در این قسمت، دفاع از اهمیت موضوع تحقیق چندان مدنظر نیست بلکه باید به اهمیت انجام تحقیق درباره این موضوع تأکید شده.

4-  اهداف تحقیق: در قالب یک یا دو هدف کلی و چند هدف ویژه یا فرعی. یادآوری، اهداف پژوهش مورد نظر ذکر شود و ذکر پیشنهادهایی که پس از انجام تحقیق، به صورت راهبردهای اجرایی به دست می آید مورد نظر نیست.

5-  مبانی نظری و تحقیقات پیشین: ذکر مبانی نظری و تحقیقات پیشین، پشتوانه علمی تحقیق است. در این قسمت محقق مروری بر نظریه های مرتبط با موضوع تحقیق کرده و در صورت امکان ذکر می­کند که کدام رویکرد یا چارچوب نظری، خاستگاه اصلی تحقیق خواهد بود. سپس منابع و کارهای تحقیقی دیگران (احتمالاً خارجی و داخلی) را به طور انتقادی و خیلی مختصر مرور کرده تا معلوم شود چه ارتباطی با تحقیق ویژه موردنظر دارند.

یادآوری: معرفی منابع و پیشینه تحقیق به صورت فهرست منابع، کافی نیست، در عین حال بررسی مفصل آنها هم لازم نیست.

6-  فرضیه های تحقیق: نخست پژوهشگر منابع تدوین فرضیه (نظریه و یا اقتباسی که از تحقیقات قبلی می کند) ذکر می­نماید، سپس فرضیه ها به صورت جمله خبری (نه سئوالی و نه با بیان منفی) و بر پایه متغیرها و یا رابطه پیش بینی شده بین آنها به روشنی ذکر می­شود. پژوهشگر بعد از تدوین فرضیه ها، به منابع اخذ فرضیه (ها) اشاره می­کند. در این مبحث متغیرهای علّی تعیین می­گردد و اگر به مقیاس وشاخص­هایی نیاز باشد، معرفی می گردد.

یادآوری: برخی تحقیقات توصیفی نیاز به فرضیه ندارد، بلکه به جای آن پرسش­هایی اصولی و محوری در جهت اهداف تحقیق تنظیم می­شود به طوری که مسیر تحقیق را نشان می­دهد. 

7-  روش تحقیق (متدولوژی): نوع روش مطالعه (میدانی، پیمایشی، ...)؛ معرفی جمعیت آماری یا واحدهای مورد مطالعه و تحدید جمعیت آماری در صورت لزوم از طریق نمونه­گیری (به روش نمونه­گیری اشاره شود)؛ روش مقتضی جهت جمع­آوری داده­ها (تکنیک جمع­آوری داده­ها نظیر پرسشنامه، مصاحبه ... معرفی شود)، روش تجزیه و تحلیل مناسب با هر کدام از فرضیه به تکنیک به طور مشخص روشن شود.

8-   مراحل و شیوه های اجرای طرح تحقیق: معرفی نیروی انسانی لازم، زمان بندی مراحل انجام تحقیق و برآورد هزینه­ها.

9-    معرفی خلاصه طرح.

10-  ذکر منابع استفاده شده (در صورت لزوم)